Praca zdalna - regulacje prawne

Regulacje prawne pracy zdalnej. Co zawiera projekt ustawy?

Ze względu na pandemię, ten nowoczesny sposób wykonywania zawodowych obowiązków znalazł zastosowanie w wielu branżach i zyskał w Polsce ogromną popularność. Nic więc dziwnego, że pojawiła się konieczność dostosowania zapisów Kodeksu pracy do aktualnej sytuacji na rynku. Nowe przepisy mogą zacząć obowiązywać jeszcze w pierwszym kwartale 2021 r.

Projekt ustawy o pracy zdalnej – pandemia motywacją do wprowadzenia nowelizacji

Pandemia koronawirusa oraz związane z nią zamrożenie gospodarki spowodowało wiele zmian w działalności małych i dużych przedsiębiorstw. Firmy musiały nie tylko dostosować się do nowych zasad funkcjonowania, zmodyfikować swoją ofertę czy znaleźć odpowiedzi na zmieniające się potrzeby klientów, ale także zapewnić maksymalne bezpieczeństwo swoim pracownikom. W wielu przypadkach najskuteczniejszym rozwiązaniem ostatniego z wymienionych problemów było wprowadzenie pracy zdalnej.

Ten model wykonywania zawodowych obowiązków niesie korzyści zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Zatrudnione osoby mogą komfortowo dostosować czas pracy do harmonogramu dnia, a także oszczędzić czas i pieniądze na dojazdach. Z kolei właściciele firm mają możliwość utrzymania działalności bez konieczności wdrażania w swoich placówkach środków bezpieczeństwa sanitarnego. Nie muszą również wynajmować powierzchni biurowej dla pracowników. Nowe warunki pracy zrodziły jednak wiele dyskusyjnych kwestii, dotyczących m.in. zasad BHP czy rekompensat za zużyty prąd i prywatny sprzęt. Wprowadzenie planowanych przepisów ma za zadanie uregulować zasady pracy zdalnej.

Praca zdalna podstawa prawna – brak aktualnych przepisów

Wiele firm wprowadziło w swojej działalności pracę zdalną już w marcu i kwietniu 2020 r., jednak przepisy tarczy antykryzysowej w żaden sposób nie regulowały zasad tej formy wykonywania zawodowych obowiązków. Próżno szukać ich również w Kodeksie pracy, który zawiera przestarzałe wskazania, dotyczące pojęcia telepracy. Ustawodawca jesienią opublikował jedynie niezbyt obszerne rozporządzenie. Praca zdalna, według zapisów tego dokumentu, została zalecona osobom zatrudnionym w administracji publicznej, czyli np. w urzędach samorządowych.

Wciąż jednak nie podjęto żadnych kroków, związanych z sektorem prywatnym. Obecnie pracodawca jednostronnie decyduje o tym, czy skierować daną osobę do pracy zdalnej. Podstawą tego działania są zapisy Ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Aktualny stan prawny rodzi wiele wątpliwości, dlatego tak istotne okazało się szybkie sformalizowanie nowych przepisów.

Ustawa o pracy zdalnej – planowane regulacje

Nowe zapisy w Kodeksie pracy mają przede wszystkim uregulować decyzję o wysłaniu pracownika na pracę zdalna. Według projektu ta forma wykonywania zawodowych obowiązków zostanie ustalona pomiędzy pracodawcą a zatrudnionym przy zawieraniu umowy o pracę lub w trakcie zatrudnienia za porozumiem stron. Ustawodawca nie chce, by przepisy były sztywne – szczegółowe zasady, panujące w poszczególnych branżach i dopasowane do specyfiki danych przedsiębiorstw, przedsiębiorcy określą m.in. w firmowych regulaminach.

Projekt nowelizacji, które otrzymało Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, obejmuje również zapisy, według których pracodawca może kontrolować wykonywanie pracy zdalnej w określonym miejscu i w ustalonych godzinach. Jeśli jednak to jednocześnie miejsce zamieszkania pracownika, potrzebuje najpierw jego zgody.

Co istotne, osoba wykonująca pracę zdalnie nie może być traktowana gorzej, niż inni zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy stacjonarnej. Projekt ustawy wskazuje również, że w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może oddelegować pracownika do zdalnej formy wykonywania zawodowych obowiązków bez dodatkowych ustaleń. Wyjątkowe sytuacje to wprowadzenie stanu nadzwyczajnego, stanu epidemii lub konieczność stworzenia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Ustawa o pracy zdalnej – zwrot kosztów i zasady BHP

Wiele kontrowersji w temacie pracy zdalnej rodzi kwestia kosztów ponoszonych przez pracowników. Mowa przede wszystkim o rachunkach za prąd i zużyciu prywatnego sprzętu. Jesienią 2020 r. pojawiały się pomysły, by w projekcie nowelizacji wprowadzić stałą kwotę rekompensaty (np. 100 zł), która przysługiwałaby osobą pracującym w domu. Pomysł jednak szybko odrzucono.

W aktualnych zapisach znajduje się informacja o tym, by ewentualny ekwiwalent pieniężny za wykorzystanie prywatnego sprzętu był ustalany indywidualnie poprzez porozumienie pracodawcy z pracownikiem. Problematyczna okazuje się także kwestia uregulowania przepisów BHP. OPZZ wskazuje konieczność uściślenia w projekcie nowelizacji odpowiedzialności stron w razie wypadku podczas pracy zdalnej.

Według aktualnych informacji, przepisy nowej ustawy o pracy zdalnej mają wejść w życie jeszcze w pierwszym kwartale 2021 r. Jednak wiele kwestii nadal wymaga doprecyzowania. Na razie związki zawodowe dość krytycznie podchodzą do nowelizacji, wskazując ryzyko m.in.: narzucania gorszych warunków zatrudnienia, wydłużania czasu pracy, nieprzestrzegania przepisów RODO czy zmniejszania odpowiedzialności pracodawców.